O resurdir do paganismo

Josep Carles Laínez

O paganismo (os paganos) non vén de fóra conquistarnos (iso fixo o cristianismo e quere agora facer o islam); ben ao contrario, estanos devolvendo en todo instante a outra cara do noso espello: velaquí a túa tradición, dinos, síguea se che sentes movido a iso; e se non che sentes, síguea tamén, pois é a túa e non atoparás ningunha outra que o sexa igual.

¿Que se move en vós cando oídes a palabra ?paganismo??

É un término genérico, seino. Ademais, a forza de repetilo quedou en certa medida anquilosado; pero tamén, digamos, blindado. Protexido, por exemplo, dos desenvolvementos da sacralidad partir do tempo da Revolución de 1789, da efervescencia de novas relixións sen fundamento algún, da confusión da estética coa ética e da ética coa estupidez. Falar de paganismo como novo xeito de reformar e reformarnos no mundo non é intentar subirse ao carro dun novo grupúsculo ou colectivo, senón sencillamente recoñecernos como seres humanos cunha capacidade trascendente (aínda que sexa a transcendencia do inmanente), depositarios dun legado cuxa merma é constante por parte dos poderes públicos (e de quen se achan por encima dos públicos) e, sobre todo, sabedores de que só a partir dun arraigo con verdades esenciais e pretéritas podemos encaixar nun territorio inhóspito, a Europa de hoxe.

Desexo desenvolver estes tres puntos no presente artigo, pois para que o paganismo volva ser a
relixión europea maioritaria (e, se os Deuses conceden, a única) non valen, en primeira instancia, as chamadas á afiliación a pequenas sectas nin a voz de ningún pope. Atopámosnos aínda, pesar do tempo transcorrido desde as nosas orixes e dunha continuidade en moi poucos instantes interrompida (se a referencia é a totalidade de tradicións paganas), nun momento de ronroneo imperceptible, pero constante, nun rumor cuxos ecos empezan resoar entre os outeiros, nos claros dos bosques, fronte ao amencer do mar. O ?algo se move? tan usual en todos os previos dunha revolta non ten nada que ver con experiencias extrasensoriales ou profecías. Tampouco con invasións ou verdades. O paganismo (os paganos) non vén de fóra conquistarnos (iso fixo o cristianismo e quere agora facer o islam); ben ao contrario, estanos devolvendo en todo instante a outra cara do noso espello: velaquí a túa tradición, dinos, síguea se che sentes movido a iso; e se non che sentes, síguea tamén, pois é a túa e non atoparás ningunha outra que o sexa igual. O paganismo, ademais, se incardina nunha tendencia xeneralizada que busca nas raíces arrebatadas polas relixións do medo a semente a través da cal reconstruírse, allea a globalizaciones, internacionalizaciones ou economicismos.

Carácter comunitario do paganismo

Unha das principais características do paganismo é o seu carácter comunitario. Sempre foi así. E
ata máis: a non separación de espazo sagrado e profano no vivir cotián das xentes é o máis
característico se atendemos non só á tradición romana, senón tamén á germánica, á céltica ou a
calquera outra. Os ritos eran diarios e aínda que existían diversas figuras de sacerdotes, calquera persoa era libre de invocar, adorar ou sacrificar a quen lle pluguiese, improvisando a oración ou repetindo algunha das estipuladas. De feito, os días ne-fastos eran aqueles onde non había festividad algunha e xa que logo non respondían á mesma esixencia de vínculo comunitario e cultural de todos os fastos. Poño como maior exemplo a relixión romana (desta chegouse a alabar a súa ?ateísmo?, o cal aínda nos vincularía máis a ela) porque é onde máis semejanzas vemos entre moitos dos nosos ritos (ou teimas ou atavismos) e certas formas relixiosas de entón. A continuidade marabilla en nomes de Deuses e Deusas (transformados en santos cristiáns), en procesións travestidas con ropajes galileos, en lugares de peregrinación que nos perviven de entón ou de moito antes. A continuación ata chega ao paradoxal de poder reivindicar unha descristianización do paganismo para volver comezar vivilo. En certo xeito, o cristianismo só sería paganismo folclórico, teología roubada do neoplatonismo e algúns condimentos semitas as máis das veces, á hora de valorar a espiritualidad da maioría ?cristiá?, prescindibles. Ou ata aínda peor: terribles, por ser o germen dunha beatería insulsa e dun pacifismo insulso que nega ao home a súa forza e o seu impulso de ser máis.

Reivindicación pagana

E aquí entra o segundo dos trazos mencionados máis arriba nesta reapropiación, pois a final de
contas proclamarse agora pagano non é elixir (un europeo é pagano ao nacer), senón desposuír ás mostras sociorreligiosas actuais de todo o accesorio con nome de Cristo, limpándoas. Así,
reivindicar o paganismo é asumir tamén uns vínculos filosóficos para moitos talvez ignotos (esa
ligadura que une a Platón, a Plotino, a Proclo e a Damascio) onde se atopa toda a teología cristiá
aprendida nos colexios ou reinventada polos sacerdotes e cuxa originalidad radica nas achegas dos últimos representantes da Hélade, aqueles pensadores de Roma, escritores en grego, que foron copiados e manipulados salvajemente por depredadores sen tradición, sen bases filosóficas e sen cultura: os ?pais? das Igrexas cristiás.

O paganismo dos pobos de linguas neolatinas debería ahondar os seus fundamentos en Grecia e Roma, pois canto sabemos das etapas paganas máis antigas de Europa chegounos, justamente, da nosa civilización. Outras tradicións son tamén valiosas, pero o noso coñecemento delas ou é
predominantemente medieval (o odinismo ou á relixión lituana, pobo, non o esquezamos,
?cristianizado? no século XIV) ou se se remonta no tempo só é mediante observadores alleos a esa cultura (os pobos celtas e Xullo César). Doutras comunidades europeas, tamén hai vestixios e prolongaciones máis ou menos válidas e contrastadas, pero, repito, en ningunha atoparémosnos coa masa de saber e arte cuxo inicio está en Homero e Hesíodo e prolóngase durante máis de mil nos sen solución de continuidade. E, isto é o triste, tal caudal atópase en perigo de perderse para sempre.
Reivindicalo sería unha primeira toma de postura na aceptación dunha orde cultural e social
imprescindible para que ninguén nos roube canto nos corresponde. Neste sentido, os plans de estudo onde a historia de Grecia e Roma é relegada a catro frases, o latín é voluntario e o grego clásico inexistente, onde, ata nas facultades de Filosofía, Plotino é unha nota ao pé de páxina e de Proclo ou da última Escola de Atenas nin se fai mención, onde o resurgir do paganismo grazas a Jorge Gemisto Pletón na Grecia do século XIII quizá se menospreza á mantenta, malia a súa influencia na civilización renacentista (e unha pequena digresión sobre este término: ?renacimiento?, si, e non outro, porque a cultura grecolatina volveu acharse na cima e tomarse como modelo do saber e do crer; o Renacimiento non só son frescos en dependencias vaticanas ou determinadas esculturas de tema bíblico, senón, sobre todo, un intento de volver a reinstaurar e facer revivir aquela época, incluída a relixión, por suposto, en moitos dos seus nomes máis destacados), onde a historia se restringe a algaradas políticas, a dereitos humanos e a invectivas patrioteras? Estes plans de estudo non van axudar a máis nada que sumirnos na ambigüedad e deixamento previas a toda desaparición. Son signos apreciables en todas as decadencias: se se despreza o intrínsecamente propio, nada pode opoñerse a quen de verdade manipula e quere que esquezamos. Pois a verdade é esa: alguén, na actualidade, está anulando a forza da nosa tradición, o vigor da nosa historia, a verdade nacional máis aló dos Estados.

O paganismo europeo, relixión de masas

E este sería o tercer punto arriba definido: arraigarnos ao noso chan é arraigarnos a Europa, sen
medo algún, sen complexos superpuestos, sen desculpas. Revitalizar o paganismo áchase
inexorablemente ligado a un concepto imperial de Europa non como lugar de suma indiscriminada ou de pactismos interesados tan só no poder do capital, senón como contido. Esquezamos xa o término ?continente? para as terras europeas, pois nega toda especificidad e todo ímpetu, subvierte o proceso de unión que se ha de establecer entre todos os seus pobos e deixa de fixar uns contornos absolutamente precisos nos seus límites. Nesa Europa, desa Europa, o paganismo entendido como proceso socializador, como relixión de masas, como alta filosofía, habería de ser o vector. E, repito, un non se ha de converter a nada, pois xa é cidadán europeo e, na antiga Roma, a pertenencia ao Estado era a pertenencia á relixión do Estado; o bautismo (ou a shahada islámica nos conversos actuais), xa que logo, non facía ingresar nunha nova relixión, senón que separaba doutra, justamente da propia.

En Europa, e ata na Magna Europa (EE.UU., Canadá, Nova Zelanda?), hai un crecemento do paganismo entre a poboación. Sendo países anglosajones a maioría, buscan no odinismo ou na tradición sajona máis ou menos adulterada os seus puntos de anclaje. Nas terras de Hispania, é tamén Wicca, xunto a Asatru e as hermandades druídicas, a que máis adeptos está cobrando. Calquera vía é boa se de verdade perséguese ese obxectivo de profundizar nas raíces europeas. Ao mesmo tempo, hase de estar prevido
A vía pagana en Europa é unha vía relixiosa, pero para redescubrir de verdade, en todos os sentidos, como establecer bases sociais fundamentadas de novo na comunidade, a oración e o orgullo de formar parte dun pobo determinado. Hase de empezar desde onde un poida, ata postrándose ante unha pedra se esta representa o baleiro primordial da materia e esa vía cáptanos por completo (a vía da nada, da negación). No entanto, xamais se ha de deixar de ser consciente de cal é a nosa tradición e que a ela, por encima de calquera outra, debémosnos. O Panteón olímpico será sempre o lugar do noso refuxio e cara a onde tenderán os nosos desexos. E habedes de empezar sen demora.

Esta festividad do Solsticio de Verán, ide ao mar ou aos ríos, espídevos, saltade os lumes,
zambullíos nas augas, invocade a Posidón e a Afrodita, bebede ata embriagaros e cando Helios sexa visto de novo no horizonte, honrádeo cun cántico, facede o amor entre vós e reinventad a vida, pois sodes, desta terra, para esta terra. Estaredes sendo, xa, paganos: sen culpas, sen pecados, sen temor. E, este, só será o inicio do camiño.

Que os Deuses sexanvos propicios.